บทที่ 1 ความสำคัญของการมีส่วนร่วมของพลเมืองในยุคดิจิทัล
ความหมายและกรอบทฤษฎีของพลเมืองดิจิทัล
นิยามเชิงวิชาการของพลเมืองดิจิทัล
ตามการศึกษาของ Ribble (2021) และการทบทวนวรรณกรรมจาก Öztürk (2021) พลเมืองดิจิทัลประกอบด้วยองค์ประกอบ 9 ด้านที่จัดกลุ่มได้เป็น 3 หมวด:
ด้านความเคารพ (Respect):
- การเข้าถึงดิจิทัล (Digital Access)
- มารยาทดิจิทัล (Digital Etiquette)
- กฎหมายดิจิทัล (Digital Law)
ด้านการศึกษา (Education):
- การสื่อสารดิจิทัล (Digital Communication)
- รู้หนังสือดิจิทัล (Digital Literacy)
- การค้าดิจิทัล (Digital Commerce)
ด้านการคุ้มครอง (Protection):
- สิทธิและความรับผิดชอบดิจิทัล (Digital Rights & Responsibilities)
- ความปลอดภัยดิจิทัล (Digital Security)
- สุขภาพและความเป็นอยู่ดิจิทัล (Digital Health & Wellness)
กรอบทฤษฎี Technological Citizenship
งานวิจัยล่าสุดของ Gardenier และคณะ (2024) ใน Digital Society นำเสนอกรอบทฤษฎี "Technological Citizenship" ที่เน้น:
- การเสริมพลัง (Empowerment) และ ความยืดหยุน (Resilience) เป็นขีดความสามารถสำคัญ
- บทบาทของพลเมืองในการควบคุมและกำกับดูแลการพัฒนาเทคโนโลยี
- การบูรณาการข้ามสาขาส่วนตัว สังคม และภาครัฐ
การเปลี่ยนแปลงของการมีส่วนร่วมทางการเมืองในยุคดิจิทัล
ประชาธิปไตยแบบกระจายอำนาจผ่านเทคโนโลยี
การศึกษาจาก Cambridge Core (2024) ชี้ให้เห็นการเปลี่ยนแปลงสำคัญ:
- การเปลี่ยนจากระบบแบบ top-down สู่แพลตฟอร์มที่ให้พลเมืองมีอำนาจควบคุมกระบวนการทางการเมืองอย่างแท้จริง
- ตัวอย่างโครงการ D-CENT และ DECODE ที่สนับสนุนโดย EU
- การสร้างพื้นที่สำหรับการตัดสินใจร่วมกันผ่านเทคโนโลยี
รูปแบบการมีส่วนร่วมดิจิทัล
ตามการศึกษาของ Taylor & Francis (2017) การมีส่วนร่วมทางการเมืองดิจิทัลแบ่งได้ 3 ระดับ:
1. ผู้ชม (Audience): การรับสารจากพรรคการเมืองอย่างเป็นพิธีกรรม
2. เพื่อน (Friends): การมีส่วนร่วมผ่านการแสดงการสนับสนุน
3. นักเคลื่อนไหวดิจิทัล (Digital Activists): การสร้างเนื้อหาทางการเมืองและร่วมผลิตข้อมูล
ผลกระทบของ COVID-19 ต่อการมีส่วนร่วมของพลเมืองดิจิทัล
การเร่งการเปลี่ยนแปลงดิจิทัล
ข้อมูลจาก UNESCO แสดงให้เห็นความแตกต่าง:
- ประเทศพัฒนาแล้ว: 87% ของครัวเรือนมีการเชื่อมต่ออินเทอร์เน็ต
- ประเทศกำลังพัฒนา: เพียง 47% ของครัวเรือนมีการเชื่อมต่อ
บริบทประเทศไทย
ข้อมูลการวิจัยชี้ให้เห็น:
- อุปกรณ์มือถือ 93.39 ล้านเครื่อง
- การใช้อินเทอร์เน็ตเฉลี่ย 9 ชั่วโมงต่อวัน
- อัตราการใช้งานมือถือบรอดแบนด์ 108%
การศึกษาจาก Thailand Institute of Justice ระบุว่าสถานการณ์ COVID-19 ได้ผลักดันให้เกิด "Covid-19 Schooling" และการปฏิบัติพลเมืองดิจิทัลในภาวะฉุกเฉิน
ประโยชน์และความท้าทายของการมีส่วนร่วมทางการเมืองดิจิทัล
ประโยชน์ที่ได้รับการยืนยันจากงานวิจัย
1. การเพิ่มการเข้าถึง: ลดอุปสรรคในการมีส่วนร่วมทางการเมือง
2. ข้อมูลแบบเรียลไทม์: แอปพลิเคชันมือถือให้ข้อมูลรัฐบาลทันที
3. ความสามารถในการรวบรวมข้อมูลจากฝูงชน: แพลตฟอร์มเช่น 311, SeeClickFix
4. การเชื่อมโยงข้ามพรมแดน: ความร่วมมือในประเด็นร่วม
ความท้าทายที่ต้องจัดการ
1. Digital Divide และความไม่เท่าเทียม: การเข้าถึงที่ไม่เท่าเทียมส่งผลต่อชุมชนด้อยโอกาส
2. ความกังวลด้านความปลอดภัยและความเป็นส่วนตัว: ภัยคุกคามทางไซเบอร์และการเฝ้าระวัง
3. ประเด็นความสมบูรณ์ของประชาธิปไตย: การครอบงำของแพลตฟอร์มเทคโนโลยียักษ์ใหญ่