กิจกรรมท้ายบทเรียน

ฝึกตอบคำถามหรือทำกิจกรรมต่อไปนี้ เพื่อทดสอบความเข้าใจและประยุกต์ใช้ทักษะการรู้เท่าทันสื่อที่ได้เรียนรู้มา

1.      สถานการณ์จำลอง: คุณได้รับข่าวสารผ่านทางกลุ่มไลน์ว่า “จะมีพายุลูกใหญ่เข้าในสัปดาห์หน้า ให้กักตุนอาหารน้ำด่วน” โดยข่าวอ้างถึงแหล่งหนึ่งแต่ไม่มีรายละเอียดมากนัก คุณจะดำเนินการอย่างไรกับข้อมูลนี้?
แนวทาง: ให้นำหลัก การวิเคราะห์ความน่าเชื่อถือ และ การตรวจสอบข้อเท็จจริง มาใช้ เช่น พิจารณาก่อนว่าข่าวนี้มาจากแหล่งใด ผู้ส่งคือใคร มีความน่าเชื่อถือหรือไม่ ตรวจสอบวันที่ของประกาศพายุว่าเป็นของปีนี้หรือปีที่แล้ว ค้นหาข้อมูลยืนยันเพิ่มเติมจากกรมอุตุนิยมวิทยาหรือสำนักข่าวที่เชื่อถือได้ และไม่ส่งต่อข้อความจนกว่าจะได้ตรวจสอบกับแหล่งทางการ เป็นต้น

2.      วิเคราะห์สื่อรอบตัว: เลือกโฆษณาที่คุณพบเห็นบ่อย ๆ ทางโทรทัศน์หรือโซเชียลมีเดียสักหนึ่งชิ้น แล้วตอบคำถามต่อไปนี้: (ก) ใครเป็นผู้ผลิตโฆษณาชิ้นนี้และกลุ่มเป้าหมายคือใคร, (ข) โฆษณาใช้เทคนิคอะไรดึงดูดความสนใจและสร้างความน่าเชื่อถือ, (ค) มีข้อความหรืออารมณ์ใดที่อาจเข้าข่ายชักจูงให้เราเชื่อโดยไม่รู้ตัวบ้าง?
แนวทาง: ให้ถอดองค์ประกอบโฆษณาตามหลัก 5 คำถามเชิงวิพากษ์ ที่เรียนมา เช่น ผู้ผลิตคือบริษัทอะไร สินค้าคือใคร ตั้งใจขายให้กลุ่มไหน (เช่น วัยรุ่น ผู้สูงอายุ) จากนั้นดูเทคนิคการนำเสนอ เช่น ใช้ดาราหรือผู้เชี่ยวชาญมารับรองสินค้า มีการอ้างสถิติผลสำรวจ (จริงหรือไม่?) หรือใช้ภาพที่ดูสุขสุขภาพดีล่อใจ เป็นต้น สุดท้ายวิเคราะห์ว่าโฆษณาทำให้เราเกิดความรู้สึกหรือตีความอะไร เช่น ทำให้อยากได้เพราะกลัวตกเทรนด์ หรือใช้ความรักครอบครัวมาเชื่อมกับสินค้าจนคนอิน ซึ่งทั้งหมดนี้เป็นการฝึกคิดวิพากษ์ว่าสิ่งที่โฆษณาบอกน่าเชื่อถือแค่ไหน และอะไรคือ “กลยุทธ์ทางการตลาด” ที่แฝงอยู่

3.      ตอบหรือไม่ตอบ?: ในโซเชียลมีเดีย คุณเห็นโพสต์ข่าวการเมืองที่มีข้อมูลน่าสงสัยและมีคนแสดงความคิดเห็นโต้เถียงกันอย่างดุเดือด คุณจะมีวิธีเข้าร่วมสนทนาอย่างไรโดยที่ยังคงหลักการรู้เท่าทันสื่อ?
แนวทาง: แน่นอนก่อนจะเข้าร่วม เราควรตรวจสอบโพสต์ข่าวนั้นเสียก่อนตามวิธีที่เรียนมา (ตรวจสอบแหล่งข่าว ข้อเท็จจริง ฯลฯ) หากพบว่าข้อมูลไม่ถูกต้อง ควร ให้ข้อมูลที่ถูกต้องพร้อมแหล่งอ้างอิง อย่างสุภาพแก่ผู้ร่วมสนทนา หลีกเลี่ยงการใช้อารมณ์หรือโจมตีบุคคล นี่คือการใช้ทักษะการรู้เท่าทันสื่อในเชิง รู้เท่าทันสังคมออนไลน์ ที่เราพึงมี ส่วนถ้าข่าวนั้นเป็นข้อมูลบิดเบือน การเลือก ไม่แชร์ต่อ และอาจแจ้งผู้ดูแลแพลตฟอร์มให้ทราบก็เป็นการกระทำที่เหมาะสม

ผู้เรียนควรลองทำกิจกรรมทั้ง 3 ข้อนี้ และพิจารณาคำตอบหรือแนวทางของตน เทียบกับหลักการในบทเรียน เพื่อประเมินว่าตนเองเข้าใจเนื้อหาและสามารถประยุกต์ใช้ได้ดีเพียงใด ในชีวิตจริงสถานการณ์อาจซับซ้อนกว่านี้ แต่หากฝึกฝนไว้ล่วงหน้า ย่อมช่วยให้เรารับมือได้อย่างมั่นใจยิ่งขึ้น